ساعت بیگ بن

سینا خاکیانی
بیگ بن، ساعت بزرگ کاخ وست مینیستر لندن که یکی از جاذبه   های مهم گردشگری این شهر محسوب می   شود، ساعت هشت صبح شنبه دوهفته پیش از کار افتاد. این موضوع باعث تعجب بازدیدکنندگان سحرخیز این ساعت شد، چراکه بیگ   بن سال هاست که بدون کمترین مشکلی به کارش ادامه داده است. بعد از این اتفاق، مهندسان و ناظران این ساعت، عقربه   های آن را روی ساعت 12 قرار دادند و بلافاصله مشغول تعمیر آن شدند. تعمیرات آنها یک روز و نیم به طول انجامید و در این مدت، عده زیادی از گردشگران لندن مجبور شدند تنها به تماشای بنای برج بیگ   بن و کاخ وست مینیستر بسنده کنند و بدون لذت بردن از تجربه شنیدن صدای ناقوس آن، آنجا را ترک کنند.
بیگ   بن بدون تردید، معروف   ترین و پربیننده   ترین ساعت دنیاست که علاوه بر دقت بسیار بالایش، از لحاظ تاریخی نیز اهمیت بسیار زیادی دارد.
داستان بیگ   بن
در شب شانزدهم اکتبر 1834، ساختمان قدیمی مجلس انگلستان بر اثر آتش سوزی از بین رفت. چارلز بری طراح و معمار مشهور آن زمان، آن شب از برایتون به لندن برمی گشت. او از دور شعله های آتش را می بیند و می فهمد که ساختمان مجلس آتش گرفته است. بعد از این خرابی ها، رقابت شدیدی بر سر طراحی ساختمان جدید در می گیرد. او هم در این رقابت، طرحی ارائه می کند که درنهایت برنده می شود.
طرح چارلز بری شامل یک برج ساعت هم می شد. او از یک ساعت ساز معروف به نام بنجامین لوئیس والیامی دعوت کرد تا طرحی برای این ساعت ارائه کند و هزینه ساخت آن را نیز تخمین بزند. والیامی از اینکه ساخت بزرگترین ساعت دنیا به او سپرده شده بود، خوشحال بود، ولی دیگران چندان از این مسئله راضی نبودند، چون هیچ شانسی برای رقابت بر سر قرارداد نداشتند. به همین دلیل سر جورج ایری ، ستاره شناس سلطنتی به عنوان ناظر انتخاب شد و در سال 1846، مشخصات ساعت مورد نظرش را ارائه داد. یکی از اصلی ترین شرایط این بود که ساعت می بایست ضربه  اول اعلام هر ساعت را درست در یک ثانیه می زد. این قرارداد به مناقصه گذاشته شد و در نهایت به جز والیامی، دو نفر دیگر به نام های دنت و وایت هارست در آن شرکت کردند. ایری و دنت از قبل همدیگر را می شناختند و با هم در ساخت کرونومتر (زمان سنج) همکاری کرده بودند. ایری تمایل زیادی به انتخاب دنت داشت و این موضوع باعث شد که ادموند بکت دنیسون به عنوان دستیار در کنار او و برای نظارت بیشتر با او همکاری کند، ولی دنیسون هم با ایری در مورد دنت هم عقیده بود و او را مناسب ترین فرد برای ساخت این ساعت می دانست. آنها به درخواست دنت شرایط جدیدی ارائه کردند و سرانجام در سال 1853، دنت برنده این مناقصه شد.
و این ابتدای راه بود.
مشکلات از زمانی آغاز شد که طراح بنا، نتوانسته بود فضای کافی برای ساعت را در برج مهیا کند. دنیسون توانایی لازم برای پیشبرد کار را داشت، ولی فاقد مهارت های دیپلماتیک  بود و تنشی که بین او و چارلز بری وجود داشت، مانع از هرگونه مصالحه بین آنها می شد. مسلما باید اصلاحاتی در طراحی ساعت صورت می گرفت، در غیر این صورت محال بود بتوان آن را در دیوارهای داخلی جا داد.
ادوارد جان دنت در سال 1853 مرد و موتور ساعت توسط پسرخوانده اش فردریک ریپون تکمیل شد (او بعدها نامش را به فردریک دنت تغییر داد). در سال 1854 کار ساخت موتور به پایان رسید، ولی ساختمان برج هنوز کامل نشده بود و امکان نصب ساعت وجود نداشت. دنیسون چند سالی فرصت پیدا کرد تا آزمایش های مختلفی انجام دهد. او در این دوره توانست دقت ساعت را تا حد زیادی بالا ببرد.
دنیسون برای ساخت ناقوس ها، مناقصه ای برگزار کرد که در آن کمپانی جان وارنر برنده شد. در سال 1856 ساخت ناقوس اصلی ساعت به پایان رسید، ولی ساختمان برج هنوز آماده نشده بود. بنابراین ناقوس را در محوطه ساختمان جدید مجلس نصب کردند. ناقوس حدود 16 تن وزن داشت و 2 تن از آنچه محاسبه کرده بودند، سنگین تر بود، به همین دلیل دنیسون تصمیم گرفت وزن چکش ناقوس را اضافه کند.
در سال 1857، ناقوس بر اثر ضربه این چکش به طور جبران ناپذیری آسیب دید. بعد از این اتفاق دنیسون کارخانه وارنر را مسئول دانست، ولی آنها او را به خاطر اضافه کردن وزن چکش ها مقصر اعلام کردند. جورج میرز از طرف کارخانه کلیسای سفید پیشنهاد کرد تا با استفاده از فلز همان ناقوس شکسته، ناقوس جدیدی را قالب ریزی کند. طرح او پذیرفته شد و او این کار را در سال 1858 با موفقیت انجام داد و ناقوسی با وزن 5/13 تن ساخت که هنوز هم از آن استفاده می شود.
بیگ بن (Big Ben) به ناقوسی گفته می شد که توسط شرکت وارنر ساخته شده بود؛ البته هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که علت این نامگذاری را مشخص کند، ولی شاید منشا آن اسم سربنجامین هال باشد. او مامور عالی رتبه دولت در ساخت این بنا بود و تلاش زیادی بر سر به انجام رساندن آن داشت. بعدها این اسم به ناقوس جدید هم اطلاق می شد و امروزه نه تنها ناقوس، بلکه ساعت و حتی برج آن را هم به اسم بیگ بن می شناسند.
مشکلات ادامه داشت؛ چهار ناقوس دیگر که توسط کمپانی وارنر ساخته شده بودند به همراه ناقوس ساعت در سال 1858 در برج نصب شدند. دیگر وقت نصب کردن موتور ساعت در اتاق مخصوصش بود که مشکل جدیدی پیدا شد؛ عقربه ها که توسط طراح بنا، چارلز بری ساخته شده بودند، بیش از حد سنگین بودند و موتور ساعت نمی توانست بدرستی با آنها کار کند. دنیسون از بری خواست تا عقربه های جدیدی بسازد. این کار صورت گرفت، ولی عقربه های جدید، سنگین تر از عقربه های قبلی از آب درآمدند! دنیسون ناچار شد به دنت پیشنهاد کند تا عقربه های دقیقه شمار جدیدی طراحی کند. عقربه های دقیقه شماری که امروز روی ساعت ها نصب هستند، همین عقربه ها بودند و عقربه های ساعت، دومین عقربه هایی هستند که چارلز بری طراحی کرده بود.
سرانجام در هفتم سپتامبر 1859، ساعت بیگ بن رسما به کار افتاد، هر چند این وضعیت دلپذیر چندان دوامی نداشت. کمتر از یک ماه بعد، ناقوس اصلی ساعت بر اثر ضربه چکش شکست. این همان چکشی بود که ناقوس قبلی را هم خراب کرده بود. بعد از این ماجرا، دعوای شدیدی بین دنیسون و کارخانه سازنده ناقوس درگرفت که نزدیک به دو سال طول کشید. سرانجام تجزیه شیمیایی فلز ناقوس اصلی نشان داد که حق با دنیسون بوده است، ولی به هر حال دیگر این امکان وجود نداشت تا بتوان از فلز آن برای ساخت ناقوس دیگری استفاده کرد. به ناچار، ناقوس را طوری چرخاندند که قسمت های آسیب دیده از ضربه چکش دور بمانند و چکش سبکتری را به جای قبلی قرار دادند؛ بنابراین در سال 1862 ناقوس ساعت دوباره به صدا درآمد.
تا 114 سال بعد، بیگ بن دوران آرامی را طی کرد و به خاطر دقت بالایش، شهرت فراوانی به دست آورد. در سال 1906 سیستم روشنایی صفحات آن  که با گاز کار می کرد با سیستم الکتریکی جایگزین شد. در سال 1912 مکانیزم کار ساعت به صورت الکتریکی درآمد و در سالهای 1934 و 1956 هم مورد بازبینی قرار گرفت.
اولین برنامه رادیویی که از بیگ بن پخش شد به سی ویکم دسامبر 1923 برمی گردد. این برنامه به مناسبت شب سال نو تهیه و از شبکه خبری
بی.بی.سی پخش شد. چند وقت بعد یک میکروفون ثابت در بیگ بن کار گذاشتند تا شبکه های رادیویی با آن به طور منظم ساعت را اعلام کنند. پخش صدای این ناقوس ها از شبکه بی.بی.سی در طول جنگ جهانی دوم اهمیت زیادی داشت. در سال 1941 بمبی به ساختمان مجلس انگلستان اصابت کرد و بخشی از آن را تخریب کرد، ولی بیگ بن سالم ماند و صدایش در سر تا سر جهان از شبکه های مختلف پخش می شد. شنیدن صدای بیگ بن به این معنی بود که انگلستان شکست نخورده است و این موضوع به شنوندگان احساس آرامش و امید به پیروزی می داد.
در سال 1976 اتفاق کاملا غیر منتظره ای افتاد که باعث خرابی کامل ساعت شد. در ساعت 3:45 صبح روز پنجم آگوست، پوسیدگی فلز یکی از میله ها باعث شکستگی اش شد. این مسئله باعث حرکت کردن قسمتی از موتور به وزن 25/1 تن به سمت جلو شد و درنهایت به متلاشی شدن کامل موتور انجامید. بعضی از قطعات، آنچنان به سقف برخورد کرده بودند که آن را سوراخ کرده و وارد اتاق بالایی شده بودند. شدت خسارات به قدری بود که تعمیر آن عملی نبود و باید موتور ساعت از نو ساخته می شد. در این میان پیشنهاد موتور الکتریکی مطرح شد که به اجرا درآمد و ساعت، بعد از یک سال دوباره به کار افتاد. از آن زمان به بعد بیگ بن روزگار خوشی را سپری می کند و سالانه هزاران نفر از آن دیدن می کنند.

ناقوس امید
بیگ    بن معروف    ترین ساعت دنیاست. این ساعت قدمتی بسیار طولانی دارد که به بیش از یک و نیم قرن پیش برمی    گردد. کار ساخت بیگ    بن از ساعت 1853 میلادی آغاز شد و سرانجام و بعد از وقفه    های طولانی در هفتم سپتامبر 1895 به پایان رسید. در طول جنگ جهانی دوم بیگ    بن نقش مهمی را در امید دادن به نیروهای متفقین داشت، چراکه شنیدن صدای آن از طریق شبکه رادیویی بی    .بی.سی، به معنی مقاومت انگلستان در برابر نیروهای آلمان بود و این موضوع به شنوندگان آرامش و امید به پیروزی می    داد.